KANADA’DA ŞİRKET TÜRLERİ VE ŞİRKET KURMAK

KANADA’DA ŞİRKET TÜRLERİ VE KURULUŞU:

1. ŞİRKET TÜRLERİ:

Kanada’da dört temel şirket türünden bahsetmek mümkündür:

1. Şahıs İşletmesi (Sole Proprietorship)

2. Ortaklıklar (Partnerships)

3. Sermaye Şirketleri (Corporations)

4. Ortak Girişimler (Joint Ventures)

1. Şahıs İşletmeleri:

Bir kişinin sahibi olduğu, dolayısıyla tüm borç ve yükümlülükler ile gelirin tamamen sahibine ait olduğu basit şirketlerdir.

Avantajları:

• Kolay ve düşük masrafla kurulabilir olması,

• Yasal yükümlülüklerin sınırlı olması,

• Karar alma mekanizmasının sahibine ait olması,

• Düşük işletme sermayesi ile işin başlatılabilmesi,

• Duruma göre vergi avantajları (kayıpların kişisel gelirden düşülebilmesi, karın düşük olması halinde vergi dilimi avantajları gibi)

• Gelirlerin tamamen sahibine ait olması.

Dezavantajları:

• Sahibinin sınırsız sorumluluk taşıması (işletme borçlarında kişisel varlıklar da riskaltındadır),

• Çok karlı iş yapılması halinde, yüksek vergi dilimine girme ihtimalinin bulunması,

• İşin devamlılığının, işletme sahibinin devamlılığına bağlı olması,

• Sermaye temininde zorluklar ile karşılaşılabilmesi.

2. Ortaklıklar:

Birden fazla kişinin bir araya gelerek kurmuş olduğu şirketlerdir. Bu tür şirketlerde ortaklar, mali kaynakları ile kişisel yetkinliklerini bir araya getirmektedirler. Ortaklar, bir avukat yardımıyla iş anlaşması yaparak kar, zarar ve diğer konularda sorumluluklarını belirleyebilirler.

Avantajları:

• Kurulmasının basit olması,

• İş açma maliyetinin ortaklar arasında pay edilmesi,

• Yönetim, kar ve varlıkların eşit paylaşımının söz konusu olması,

• Duruma göre vergi avantajı bulunması.

Dezavantajları:

• Şahıs işletmesinde olduğu gibi, işletme ile şahıs arasında hukuki farklılık bulunmaması,

• Ortakların sınırsız sorumluluk taşıması,

• Ortak bulunmasında güçlüklerle karşılaşilabilmesi,

• Ortaklar arası gerilimin söz konusu olabilmesi,

• Ortaklardan biri tarafından alınan kararın, diğer ortağı etkilemesi.

Ortaklıklar, genel ortaklıklar, sınırlı ortaklıklar veya deklere edilmemiş ortaklık (undeclared partnership, sadece Quebec Eyaletinde tanınmaktadır) gibi alt gruplara ayrılmaktadır.

3. Sermaye Şirketleri:

Sermaye şirketleri, federal veya eyalet düzeyinde kurulabilmektedir. Bu şirketler hukuki olarak tüzel kişilik kazanırlar ki, sahipleri ve hisse sahiplerinden ayrılır. Kanada’da en yaygın şirketleşme türüdür. Bu işletmelerin hisse sahipleri, işletmenin borçlarından, yükümlülüklerinden ve işletmenin aldığı karar ve uygulamalardan sorumlu değildir.

Avantajları:

• Sınırlı sorumluluk,

• Sahipliğin el değiştirebilmesi,

• Şirket varlıkğının kişilere bağlı olmaması,

• Tüzel kişiliğe sahip olması,

• Kolay sermaye temin edebilmesi,

• Vergi avantajları bulunması.

Dezavantajları:

• Yasal olarak sıkı denetim,

• Kuruluş maliyetinin yüksekliği,

• Kapsamlı kayıtların gerekliliği, toplatı tutanakları vs.,

• Devlete yıllık rapor dosyası verilmesi,

• Hisse sahipleri ile yöneticiler arasında gerilim,

• Müdürlerin ikametgahı ile ilgili muhtemel problemler, Kanadalı olmaması veya başka

bir eyalette ikamet etmesi hallerinde.

4. Ortak Girişimler (joint ventures):

Ortak girişimler, sözleşme bazlı olarak, iki veya daha fazla özel/tüzel kişinin, bir ticari girişime mal, hizmet ve sermaye katma noktasında mutabık kaldıkları durumları tanımlamaktadır. Kanada’da bu tür girişimleri düzenleyen bir kanun bulunmamaktadır. Dolayısıyla, özel kişiler arasında yapılan sözleşme, taraflara hukuki anlamda sorumluluk yüklemektedir.

2. ŞİRKET KURULUŞU:

Şirket kuruluşuna ilişkin kurallar, şirketin türü ve bulunduğu Eyalete ve hangi düzeyde  kurulacağına göre (federal, eyalet veya bölge) değişiklik gösterebilmektedir.  Şahıs işletmeleri ve ortaklıklar ile ilgili düzenlemelerde, eyalet ve bölge kanunları geçerli olup,  şirketin kurulacağı eyaletin kurallarının incelenmesi gerekmektedir. Örneğin, şahıs işletmesi  Ontario Eyaltinde kurulacak ise bu eyaletin düzenlemelerine bakmakta yarar görülmektedir.  Esas itibariyle, şahıs işletmesi, sahibinin adını taşıyacaksa, işletmenin isminin kaydına gerek  bulunmamaktadır. Ancak, diyelim ki “Canan Ankaralı” adlı kişi, “Canan Ankaralı and Sons”  ismini kullanmak isterse mutlaka şirket ismini kaydettirmesi gerekecektir.

Ortaklıklar için de  aynı durum söz konusudur. Genel olarak, tüketiciler nezdinde bir imaj oluşturulması önem arz  ettiğinden uzun vadeli ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla, yapılan iş ile bağlantılı bir şirket ismi  üretilerek, bu “şirket isminin” kaydettirilmesinin faydalı olacağı düşünülmekle birlikte, bu bir  zorunluluk olarak değerlendirilmemelidir. Şahıs işletmeleri ve ortaklıklar şirket ismi kayıtlı veya  kayıtsız olarak (sadece sahibinin tam ismini taşıması halinde) faaliyete geçilebilmekte ve  tüketiciye şahıs ismi, ortakların ismi veya kayıt altına alınan isim ile fatura kesilmesi  gerekmektedir.

Bu iki şirket türü ile ilgili olarak iki temel hususun hatırlatılmasında yarar görülmektedir:

1- Eyalet veya Bölgeler, bazı iş alanlarında izin (permit and licence) şartı aramaktadır ve bu

izinlerin alınmış olması gerekmektedir.

2-Şahıs işletmelerinde, 30 bin Kanada Dolarının üzerinde bir gelir elde edilmesi halinde,  Kanada Gelir İdaresine kayıt yaptırma zorunluluğu bulunmaktadır. Ortaklıklarda ise elde  edilen gelir veya kayıplar kişisel gelirlere orantılı olarak yansımakta ve ortakların kişisel  gelirleri üzerinden vergi ödemeleri gerekmektedir. Öte yandan, dış ticaret alanında çalışılmak  istenmesi halinde, Kanada Gelir İdaresinden mutlaka iş numarası “Business Number”  alınması gerekmektedir.

Şahıs işletmesi veya Ortaklıkların kurulmasında;

– Şirket isim kaydının yaptırılması (aynı isimde başka şirketin bulunup bulunmadığının araştırılması, şirket adresi, sahibinin kimlik bilgileri, temas bilgileri, kayıt ücreti, vb.),

– Diğer izin, lisans, kayıt veya sertifikaların temin edilmesi,

– Şirket isim kaydının 5 yılda bir yenilenmesi gerekmektedir.

Sermaye şirketleri, en çok düzenlemeye marz kalan şirket türü olup, bu şirketlerin Eyalet, Bölge veya Federal düzeyde kaydı zorunludur. Doğal olarak, vergi bakımından Kanada Gelir İdaresine de kayıt yaptırma zorunluluğu bulunmaktadır.

Sermaye şirkletlerinin federal düzeyde kurulmasına ilişkin temel yasa “Canada Business Corporation Act” (Kanada İş Şirket Kanunu)’dur. Bu şirketlerde, direktörlerin %25’nin Kanadalı olma şartı bulunmaktadır. Direktör sayısının 4 kişinin altında olması halinde en az bir kişinin Kanadalı olması gerekmektedir. Ofiste çalışanlar açısından Kanadalı olma zorunluluğuna dair bir oran bulunmamaktadır.

Sermaye şirketlerinin federal düzeyde kurulması için aşağıdaki bilgi/belgelere gerek duyulmaktadır:

– Şirket Tüzüğü,

– İlk kayıtlı ofis adresi ve ilk Yönetim Kurulu Formu,

– Online kayıtta 200 Kanada Doları, diğer hallerde 250 Kanada Doları işlem ücreti,

– NUANS raporu (şirket isminin başka bir isimle çakışmadığına dair rapor, 90 günden eski olmamalıdır)

– Şirket isim bilgi formu.

YABANCI BİR ŞİRKETİN KANADA’DA ŞUBE AÇMASI

(Extra-provincial Corporations from Outside Canada)

Yabancı bir şirketin Kanada’da yapılanması Kanada Şubesi (Canadian subsidiary) veya ana şirketin şubesi (branch ofis) olmak üzere iki şekilde mümkün bulunmaktadır. Burada hangi yapının tercih edileceği konusunda, yapılan iş, amaç, kurulacak Eyalet, vergi vb. gibi unsurların göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Örneğin, Kanada şubesinin kurulması halinde, bu şirketten doğan kar ve zararlar Kanada ile sınırlı kalmaktadır. Branch ofisi açılması halinde ilk

kurulum maliyetleri ve başlangıç kayıplarının, vergi amacıyla ana şirket gelirlerinden düşülmesi mümkün bulunmaktadır. Öte yandan, branch ofislerin  Kanada’daki mali yükümlülükleri ana şirkete yansımaktadır.

Bir yabancı şirketin Kanada şubesinin kurulması için gerekli şartlar ile Kanada’da sermaye şirketlerinin kurulması için gerekli şartlar birbirine benzemektedir. Şirket federal düzeyde kurulsa bile, kurulduğu Eyaletin kanun ve kurallarını yerine getirmesi gerekmektedir(kayıt,izinler ve gelirlerin bildirilmesi vb gibi.)

Branch ofislerin karlarının ana şirketin bulunduğu ülkeye transferinde %25 oranında stopaj vergisi(witholding tax) bulunduğunun not edilmesinde yarar görülmektedir. Yabancıların şirket hareketleri ile ilgili diğer önemli bir kanun ise “Investment Canada Act”

-Kanada Yatırım Kanunudur. Bu Kanun ile, yabancı yatırımların en geç 30 gün içerisinde bildirilmesi, Kanadalı bir şirkette kontrolün yabancılara geçmesi halinde bu işlemlerin incelemeye tabi tutulması, yatırımın kanada’ya net faydası vb. hususlar düzenlenmektedir.

Yabancı bir şirketin Ontario Eyaletinde bir şube açmak istemesi halinde aşağıdaki belgelerle birlikte, Companies and Personal Property Security Branch’e müracaat etmesi

gerekmektedir:

1. Lisans Formu (Form1), iki nüsha ve orjinal imzalı;

2. Hizmetler için bir temsilcinin atandığına dair form (Appointment of Agent for Service) (Form 2), iki nüsha ve orjinal imzalı;

3. NUANS şirket isim raporu;

4. Aşağıdaki bilgileri içeren ilgili ülke yetkililerince imzalanmış tasdiklenmiş “An original

Certificate of Status”:

– Şirketin ismi,

– Şirketin kuruluş tarihi,

– Şirketin bulunduğu yer (jurisdiction),

– Şirketin geçerli ve varlığını sürdüğüne dair belgeler

5. 330 Kanada Doları kayıt ücreti

6. Kapak yazısı, isim, adres ve telefon numarası.

SATIŞ TEMSİLCİLİĞİ VE DİSTRİBÜTÖRLÜK:

Şatış temsilciliği veya distribütörlük verilirken aşağıdaki hususların göz önünde

bulundurulmasında yarar görülmektedir.

1. Temsilci veya distribütörün mümkün olduğunca yakından tanınması,

2. Ürünün dağıtımı ve vergiler hakkında bilgi toplanması,

3. Tarafların yükümlülüklerini belirleyen bir sözleşme yapılması (avukatlık hizmeti alınması tavsiye olunur),

4. Sözleşmenin süresinin sınırlı tutulması,

5. Devir edilecek haklarda mümkün olduğunca dikkatli davranılması.

Satış temsilciliği ve distribütorlük neticesinde elde edilen karın, ilgili yabancı ülkedeki şirkete

transferinde yine %25 oranında stopaj vergisi (witholding tax) bulunmaktadır.