YURTDIŞI EMEKLİLİK HİZMET BORÇLANMASI ŞARTLARI

Yurt dışı borçlanması yapacak olan kişinin emeklilik yaşını ve emekli olması için gerekli olan hizmet süresini, borçlanma yapmadan önceki sigortalılık hali/durumu belirlemekte, borçlanma yapmadan önce en son olarak; 4/a sigortalılığı (eski adıyla SSK sigortalılığı) varsa 4/a sigortalılığı şartlarında emekli olmakta, 4/b sigortalılığı varsa (eski adıyla Bağ-Kur sigortalılığı) 4/b sigortalılığı şartlarında emekli olmakta, 4/c sigortalılığı varsa (eski adıyla T.C. Emekli Sandığı sigortalılığı) 4/c sigortalılığı şartlarında emekli olmaktadır. Yurt dışı borçlanma yapmak isteyenlerden Türkiye’de hiç sigortalılığı olmayanlar ise, 4/b sigortalılığı (eski adıyla Bağ-Kur sigortalılığı) şartlarında emekli olmaktadırlar.Buna göre;

1. Borçlanma Olanağından Yararlanabilecek Kişiler

a. 18 yaşını doldurmuş olmak ve borçlanması talep edilen sürelerin Türk vatandaşı olarak geçirilmiş olması: 3201 sayılı Kanun uyarınca,yurt dışı hizmet borçlanması bakımından değerlendirilebilecek süreler, ilgilinin 18 yaşını doldurduktan sonra ve Türk vatandaşı olarak geçirdiği ve belgelendirebildiği hizmet süreleridir (m.1). Çifte vatandaşlığı olanların yurtdışı hizmet borçlanmasından yararlanıp yararlanamayacakları konusunda 3201 sayılı kanunda düzenleme bulunmamaktadır. Bu konu Sosyal Güvenlik Kurumunun 2008/44 sayılı genelgesi ile düzenlenmiş ve söz konusu kişilerin yurt dışı hizmet borçlanmasından yararlanabilecekleri hükme bağlanmıştır.

b. Yurt dışında yapılan çalışmanın yasal olması: Yurt dışında yapılan çalışmanın 3201 sayılı Kanun anlamında yurt dışında çalışma sayılabilmesi için söz konusu çalışmanın yasal olması gerekir.

c. Ev Kadınlarının Durumu: 3201 sayılı Kanun ev kadınlarına da yurt dışı hizmetlerini borçlanma olanağı tanımıştır. Çalışmış iseler evleviyetle borçlanabilecekleri tartışmasızdır.

2. Borçlanılabilecek ve borçlanılamayacak süreler

- Borçlanılabilecek Süreler

a. Yurt dışında çalışılarak geçirildiği belgelendirilebilen süreler

b. Yukarında belirtilen çalışma süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri

c. Ev kadını olarak geçirilen süreler

Bu sürelerin borçlanılabilmesi için, sigortalının 18 yaşını doldurduğu tarihten sonraki döneme ait olması ve Türk vatandaşı olarak geçmesi gerekmektedir.

- Borçlanılamayacak Süreler

a. 18 yaşın doldurulmasından önce yurtdışında geçen hizmet ve ev kadınlığı süreleri

b. Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce ve Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra geçen hizmet ve ev kadınlığı süreleri

c. İsveç, İsviçre ve Fransa ile yapılan sosyal güvenlik sözleşmeleri gereğince Türkiye’de isteğe bağlı sigortaya prim ödenen sürelerde yurtdışında geçen hizmet ve ev kadınlığı süreleri

d. Libya’da iş üstlenen Türk işverenlerince çalıştırılan Türk işçilerin bu ülkede 01.09.1985 tarihinden sonra geçen çalışma süreleri

e. Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkelerde iş üstlenen Türk işverenler tarafından yurtdışına götürülen Türk işçilerinin çalışma süreleri ile Türkiye’deki sosyal güvenlik kanunlarına göre yurtiçinde isteğe bağlı sigortaya prim ödenen sürelerde bu ülkelerde geçen hizmet veya ev kadınlığı süreleri

f. İkili sosyal güvenlik sözleşmesine göre kendilerine kısmi aylık bağlanmış olanların çalışmalar ve hizmetin bitim tarihinden sonraki işsizlik süreleri

g. Almanya’da istisna akdi kapsamında iş üstlenen Türk işverenlerce çalıştırılan Türk işçilerin bu ülkedeki çalışma süreleri.

3. Borçlanma Talebi İle Başvuruda Bulunmak

3201 sayılı Kanunun 1. maddesinde belirtilen kişiler ile yurt dışında çalışmakta iken veya yurda kesin dönüş yaptıktan sonra ölenlerin Türk vatandaşı olan hak sahipleri,

- Sigortalının Türkiye’de hiçbir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışması yoksa Sosyal Güvenlik Kurumuna,

- Türkiye’de çalışması varsa en son tabi olduğu sosyal güvenlik kuruluşuna,

- Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kısmi aylık bağlanmış olanların, aylık aldıkları sosyal güvenlik kuruluşuna müracaat etmek suretiyle borçlanma olanağından yararlanırlar (3201 s.K. m. 3; Yön. m.5/c).

4. Kurum Tarafından Tahakkuk Ettirilen Borç Tutarının Tamamının Ödenmesi

3201 sayılı Kanunun 4. maddesine göre, borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek borç tutarı, başvuru tarihindeki 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 82. maddesinde belirtilen prime esas asgari ve azamî günlük kazanç arasında belirlenecek günlük kazancın % 32′sidir. Tahakkuk ettirilen bu borç tutarı, tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içerisinde ödenir. Bu ödemenin yapılmaması halinde ilgiliden yeniden başvuru şartı aranır.

Borçlanılan süreler, yurda kesin dönüş yapılmış olması şartıyla aylık tahsisi için yazılı talepleri halinde 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinin son fıkrası hükümlerine göre değerlendirilir. Ödeme yapılan gün sayısı prim ödeme gün sayısına ve prime esas kazanca dâhil edilir.

5. Kesin Dönüş

3201 sayılı Kanunun ilk düzenlemesinde, borçlanma olanağından yararlanabilmek açısından yurda kesin dönüş yapma şartı getirilmişti. Anayasa Mahkemesi adı geçen Kanunun 3. maddesinde yer alan ”…yurda kesin dönüş yapanlar, kesin dönüş…” ibaresini iptal etmiştir. Bunun üzerine konu 29.7.2002 tarih ve 4958 sayılı kanun ile yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu düzenleme 2008 yılında yeniden ele alınmış ve borçlanma talebinde bulunabilmek ve borçlanma işleminin gerçekleşebilmesi için yurda kesin dönüş yapmış olma şartı kaldırılmıştır. Ancak 3201 sayılı Kanunun 6. maddesinde, aylık bağlanabilmesi için yurda kesin dönüş şartı aranmaktadır. Buna göre yurt dışında çalışan bir kişi yurda kesin dönüş yapmadan hizmet borçlanması yapabilecek, ancak kesin dönüş yapmadan emekli aylığı alamayacaktır.