YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİNDE DEFTER VE BELGE İBRAZI

*Gelir Vergisi Kanunu’nun 42. maddesi; “birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (dekapaj işleri de inşaat işi sayılır) ve onarma işleri” için ayrı bir düzenleme yaparak bu işlerin kar ve zararının işin bittiği yıl kesin olarak tespit edilmesini öngörmüştür. Ayrıca mükelleflere bu kapsama giren her inşaat ve onarım işinin hâsılat ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında gösterme ve düzenleyecekleri beyannameleri işlerin ikmal edildiği takvim yılını takip eden yılın Mart ayının onbeşinci günü akşamına kadar verme zorunluluğu getirilmiştir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 44. maddesinde işin bitim tarihi ayrıca tarif edilmiştir. Buna göre, inşaat ve onarma işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarih; diğer hallerde işin fiilen tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarih bitim tarihi olarak kabul edilir. Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve hâsılatın, bu giderlerin yapıldığı veya hâsılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınacağı ayrıca belirtilmiştir.

Yasa yıllara sair inşaat ve onarım işlerini “birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat (ve dekapaj işleri) ile onarma işleri” olarak tarif etse de uygulamada birkaç yıl süren her inşaat bu kapsamda değerlendirilmediği görülmektedir.

Bir görüşe göre “Madde de; birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde kâr ve zararın bu madde ile belirlenen yöntemlerden biri ile tespit edilebilmesi için inşaat ve onarma işinin, müteahhitlerce yani bir başkasının nam ve hesabına yapılması ile yapanın kendi nam ve hesabına yapılması arasında bir tefrik yapılmış bulunmadığı gibi maddenin uygulama alanının, başkasının nam ve hesabına inşaat ve onarma işi yapanlarla sınırlayan bir düzenleme de mevcut olmadığı” noktasından hareketle “42. madde kapsamına giren inşaat ve onarma işlerini başkasının nam ve hesabına yapanların, yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılmasından doğan müşterek genel giderlerinin yıllar itibariyle dağılımı ile bunlara yapılan ödemelerin vergilendirme yöntemlerini ilgilendirmekte olup, kendi içerisinde herhangi bir sınırlama getirmeyen anılan madde kapsamının bu düzenlemelerle sınırlandırıldığını düşünmeye hukuken olanak bulunmadığı” sonucuna varılmakta ve birkaç yıl süren (Yasa kapsamındaki) her inşaat “yıllara sair inşaat ve onarım işi” olarak değerlendirilmektedir(1).

Başka bir görüşe göre ise; “Gelir Vergisi Kanunu’nun sözü edilen 42. maddesi, birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde, kazancın, tespit esaslarını, özel şekilde düzenlemiş, diğer faaliyetlerinin aksine kazancın yıllık olarak değil işin sonunda tespit edileceğini açıklamıştır. Kanun sonraki maddelerinde, konuyla ilgili diğer özellikleri belirtmiştir. Kanun’un 43. maddesinde, müşterek genel giderlerin ve amortismanların, çeşitli işler nedeniyle dağıtılması konusu düzenlenirken, tahsil olunan “istihkak bedellerinin” bir ölçü olarak kullanıldığının görülmesi ve Kanun’un 94. maddesinde de 42. madde kapsamına giren işler dolayısıyla bu işleri yapanlara ödenen “istahkak bedelleri”nden söz edilmesinden hareketle 42. maddede öngörülen rejimin uygulanmasında inşaat ve onarım işinin başkası hesabına, bir taahhüt uyarınca yapılması gereğini ortaya koymaktadır. Zira istihkak bedeli ödemesi, bir taahhüte bağlı olarak yapılan inşaat ve onarım işlerinde söz konusu olabilir. Bir kimsenin satmak üzere kendi nam ve hesabına yaptığı özel inşaattan dolayı alıcıdan tahsil ettiği bedel, istihkak bedeli değil, ancak satış bedeli olarak isimlendirilir ve 42. madde kapsamında düşünülemez. Bu durumda, kendi nam ve hesabına inşaat yapıp satanların faaliyeti yıllara yaygın inşaat ve onarım işi olarak kabul edilemez”.

İdare ise yıllara sirayet eden inşaat ve onarım işlerinin özel vergileme sistemine tabi tutulduğu noktasından hareketle kendi nam ve hesabına inşaat yapıp satanları bu kapsamda tutmamıştır. Buna göre inşaat ve onarım işinin, özel vergileme sistemine tabi tutulabilmesi için;

1- Faaliyetin konusunun inşaat ve onarım işi olması,

2- İnşaat ve onarım işinin taahhüde bağlı olarak yapılması,

3- İnşaat ve onarım işinin yıllara yaygın olması

gerekir.

YILLARA SARİ İŞLERDE DEFTER VE BELGE İBRAZI

Vergi Usul Kanunu’nun “Defter ve Vesikaları Muhafaza” başlıklı 253. maddesinde “Bu Kanun’a göre defter tutmak mecburiyetinde olanlar, tuttukları defterlerle üçüncü kısımda yazılı vesikaları, ilgili bulundukları yılı takibeden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar.” denilerek muhafaza ve ibraz mükellefiyeti düzenlenmiştir.

Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde, kazanç işin tamamlandığı yılda elde edilmiş sayılır ve vergilendirilir. Bu nedenle birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde, vergiyi doğuran olay, yani vergi alacağının doğumu bu işlerin tamamlandığı yıl olmaktadır.

Bu durumda, zamanaşımı süresinin başlangıcı işin tamamlandığı yılı izleyen takvim yılının başlangıcı olacaktır. Bir başka ifade ile zamanaşımı süresi, işin tamamlandığı yılı takip eden takvim yılı başından itibaren başlayacak ve beş yılın dolması ile bitecektir

Örneğin; Bir inşaat müteahhiti, ihale ile aldığı inşaatın yapımına 28.02.2002 yılında başlamış ve 22.07.2007 yılında bitirmiş ise bu iş için zamanaşımı süresi 01.01.2008 tarihi olup 31.12.2012 tarihinde bitecektir. Bu sürenin tatil gününe rastlaması, zamanaşımının uzaması sonucunu yaratmaz.

Bu uygulamaların bir sonucu olarak kaç yıl sürerse sürsün taahhüt konusu inşaatın tüm dönem belgeleri için zamanaşımı süresi işin bittiği yılı takip eden yıl başından başlamaktadır. Bunun sonucu olarak örneğin 7 yıl süren bir taahhüt konusu inşaat ile ilgili olarak ilk yıl defterinin inşaat bittikten dört yıl sonra incelemeye ibraz edilmemesi Kanun’da gösterilen cezaların uygulanmasını ve re’sen tarh edilmesi için gerekli bir nedeni oluşturmaktadır.

SGK UYGULAMASI

A- İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ

5510 sayılı Yasa’nın 85. maddesinde kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurum’ca araştırılacağı; bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarının takip edileceği düzenlemesi yapılmıştır.

Kamu kurum ve kuruluşlar tarafından İhale Mevzuatına göre yaptırılan her türlü işlerde ünitelerce yapılacak kıyaslamanın; işin kesin kabulünün ya da geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi gereken katma değer vergisi hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dahil toplam istihkak tutarı üzerinden yapılacağı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 117. maddesinde; Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel nitelikteki inşaat işyerleri için yapılacak kıyaslamanın ise inşaat maliyeti üzerinden yapılacağı 118. maddesinde; Kurum’un denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılmasına başlandıktan sonra inceleme sonucuna göre işlem yapılacağı ise 119. maddesinde belirtilmiştir.

B- KURUM’A DEFTER VE BELGE İBRAZI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86. maddesinde “İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs idaresi memurları ise görevleri süresince, saklamak ve Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlarınca istenilmesi halinde onbeş gün içinde ibraz etmek zorundadır.” denilerek sigorta incelemesi açısından defter ve belge ibrazı düzenlenmiştir.

Ancak defter ve belgelerin ibraz süresi 506 sayılı Yasa ve daha önceki Yönetmelik ile 5 yıl olarak belirlendiği için defter ve belge saklama süresi Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin geçici 23. maddesi ile kademeli olarak arttırılmış ve ” Bu Yönetmeliğin 114. maddesinin birinci fıkrasında geçen defter ve belgeleri; 2009 için 6 yıl, 2010 yılı için 7 yıl, 2011 yılı için 8 yıl, 2012 yılı için 9 yıl olarak,

b) 30 yıl olan saklama süresi ise 2008 yılı için 5 ve sonraki yıllarda 30 yıl tamamlanıncaya kadar her yıl birer yıl artırılarak

uygulanır.” denilerek uygulama belirlenmiştir.

Görüldüğü gibi sosyal sigorta uygulamasında yıllara sari inşaat ve onarım işleri için ayrı bir düzenleme yapılmamıştır. Bu durumda işverenler vergi mevzuatı gereği halen muhafaza etmeye devam ettikleri defter ve belgeleri 5510 sayılı Yasa’da (ve kademeli artışı öngören SSİY’de belirlenen) süreleri aşması halinde ibraz etme yükümlülüğünden kurtulmuş olmaktadırlar. Bu defterleri ibraz etmediklerinde de Kurum’un bu nedenle idari para cezası uygulaması ve defter ve belge ibraz edilmemesi nedeni ile bu yıla ait bildirimlerle ilgili re’sen işlem yapması mümkün görülmemektedir.

Sigorta uygulamasında SSİY’nin 117 ve 118. maddelerinde inşaat ve onarım işleri için “asgari işçilik hesabı” öngörülmüş ve bu hesaplamada bu işlerin taahhüt konusu olup olmaması açısından bir ayrım yapılmamıştır. Ayrım hesaplama yapılacak matrahların tespitinde yapılmıştır. Taahhüt konusu işlerde matrah toplam hakedişler olurken, ticari maksatla yapılan hesapta defter maliyeti (fazla olması halinde metrekare birim maliyeti ile bulunan miktar), özel bina inşaatlarında ise metrekare birim maliyetleri ile bulunan miktar olmaktadır.
Serdar GÜNAY
SGK Başmüfettişi

[email protected]

Benzer Konular:

1. KAT KARŞILIĞI İNŞAAT İŞLERİNDE VERGİ TEVKİFATI
2. YILLARA SARİ İNŞAATLARDA GEÇİCİ KABULDEN SONRAKİ ÖDEMELERDE KESİNTİ!
3. 5510 SAYILI YASAYA GÖRE DEFTER VE BELGELERİN İBRAZI
4. KAT KARŞILIĞI İNŞAAT İŞLERİNDE MALİYET TESBİTİ
5. İNŞAAT İŞLERİNDE KDV