SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ UYGULAMASI

-6111 Sayılı Kanunla SGDP Hakkında Yeni Düzenlemeler yapıldı.Tıklayınız…

 

I- GİRİŞ

Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin çalışmaları dolayısıyla, aylıklarının kesilmemesi için ve sigortalıların ruhsal ve bedensel bütünlüklerinde meydana gelebilecek olası hasarlar nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumlarınca karşılanması gereken risklere istinaden, kendi nam ve hesabına çalışanların bizzat kendilerinden, hizmet akdi ile bir işverene bağlı olarak çalışanlarla ilgili olarak ta hizmet akdi ile çalıştırılan ve işverenden alınan primi ifade etmek üzere kullanılan sosyal güvenlik destek primi uygulaması, 506 ve 1479 sayılı Kanunlarda olduğu gibi 5510 sayılı Kanun’da da yerini almıştır. Ancak 5510 sayılı Kanun, sosyal güvenlik destek primi uygulamasında kapsamlı değişiklikler getirmiştir. 5510 sayılı Kanun’a göre sosyal güvenlik destek primi uygulaması, Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten (01.10.2008)(1) sonra ilk defa sigortalı olanlar ve Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce sigortalı ve iştirakçi olanlar bakımından farklı uygulamalar getirmiştir.

II- 01.10.2008 TARİHİNDEN SONRA İLK DEFA SİGORTALI OLANLAR AÇISINDAN SGDP(2) UYGULAMASI

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin (a), (b) ve (c) fıkralarına istinaden ilk defa 01.10.2008 tarihinden sonra sigortalı olanlara, (hizmet akdi ile çalışanlar, kendi nam ve hesabına çalışanlar, memurlar) yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra, tarımsal faaliyetlerde kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar hariç olmak üzere, 5510 sayılı Kanun’a göre sigortalı olmayı gerektirecek her türlü faaliyete başlamaları halinde yaşlılık aylıkları kesilecektir (5510 sayılı Kanun’un tarımsal faaliyetler hariç 4.maddesinin (b) fıkrası kapsamında çalışmaya başlayanlarla ilgili istisna hariç. Bu istisna aşağıda ayrıca açıklanacaktır.). Bunlardan prime esas kazançları üzerinden kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri alınacaktır. Yaşlılık aylığı kesilenlerden, işten ayrılarak veya işyerini kapatarak yeniden yaşlılık aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunanlara ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere, yazılı istek tarihini veya görevinden ayrıldığı tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren yeniden yaşlılık aylığı hesaplanarak bağlanacaktır. Yeni aylık, aylıklara yapılacak artışlar uygulanmak suretiyle belirlenecek eski aylık ile emeklilik sonrası çalışma nedeniyle yeniden hesaplanacak kısmi aylığın toplamından oluşacaktır.

Emeklilik sonrası çalışma nedeniyle belirlenecek kısmi aylık, talep tarihindeki emeklilik öncesi ve sonrası prim ödeme gün sayısı ve emeklilik sonrası çalışmaya ait prime esas kazançlar üzerinden hesaplanan aylığın emeklilik sonrası prim ödeme gün sayısına oranlanması suretiyle belirlenecektir.

İlk defa 01.10.2008 tarihinden sonra sigortalı olanların, yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra tarımsal faaliyet hariç olmak üzere, köy ve mahalle muhtarı olarak, ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olarak, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olarak, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi ve ortağı olarak, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde komandite ortak olarak, diğer şirket ve donatma iştiraklerinde ise ortak olarak faaliyete başlamaları halinde, aylıkları hemen kesilmeyecektir, bu nitelikte faaliyete başlayanların aylıklarının kesilmemesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilecektir.

Ancak, bu kişilerden almakta oldukları aylıklarının % 15′i oranında sosyal güvenlik destek primi kesilecektir. (Eski uygulama 1479 sayılı Kanun’a göre emekli olanlar için almakta oldukları aylığın % 10′u, diğer sosyal güvenlik kurumlarından aylık alanlar için 1479 sayılı Kanun’un 50. maddesine göre belirlenen 12.gelir basamağının % 10′u idi.) Ancak kesilecek olan bu tutar, kendi nam ve hesabına çalışmalarından dolayı emekli olanlara ilgili yılın Ocak ayında ödenen en yüksek yaşlılık aylığından alınabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olamayacaktır. Bu sigortalılardan ayrıca kısa vadeli sigorta kolları primi alınmayacaktır. Kendi nam ve hesabına çalışan sigortalıların sosyal güvenlik destek primleri aylıklarından kesilmek suretiyle tahsil edilecektir.

Sosyal güvenlik destek primi ödenmiş veya bildirilmiş süreler malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim ödeme gün sayısına ilâve edilmeyecek, yersiz alınmadıkları sürece geri ödenmeyecek, toptan ödeme uygulamasına konu edilmeyecektir.

Bu kişiler tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmak isterlerse yaşlılık aylıkları kesilerek tüm sigorta kollarına tabi olarak prim ödeyebileceklerdir.

Bu şekilde yaşlılık aylığı kesilenler, tercihlerini; sosyal güvenlik destek primine tabi olma yönünde, sosyal güvenlik destek primine tabi olanlar ise tüm sigorta kollarına tabi olma yönünde değiştirebilme hakkına sahip olacaklardır.

3201 sayılı Kanun’a göre borçlanılan yurtdışı hizmetlerine istinaden yaşlılık aylığı bağlananlar hakkında sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümler uygulanmayacaktır(3).

IV- 01.10.2008 TARİHİNDEN ÖNCE İŞTİRAKÇİ VEYA SİGORTALI OLANLAR İLE VAZİFE MALULLÜĞÜ, MALULLÜK VE YAŞLILIK VEYA EMEKLİ AYLIĞI BAĞLANANLAR VE 2008 YILI EKİM AYI BAŞINDA SGDP ÖDEYEREK ÇALIŞMAYA DEVAM EDENLER HAKKINDA YAPILACAK UYGULAMA

Bu kişiler hakkında sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilecektir.

Ancak, aylığın bağlanmasından sonra hizmet akdi ile bir işverene bağlı olarak çalışmaya başlayanların prime esas kazançları üzerinden, kısa vadeli sigorta kolları prim oranına (yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığına maruz kalma açısından taşıdığı riske göre Kurumca belirlenen % 1 ile % 6.5 arasında değişen orana) prime esas kazancın % 30′u eklenmek suretiyle sosyal güvenlik destek primi kesilecektir. (506 sayılı Kanun’da yer alan eski uygulamaya göre sgdp, 1/4′ü sigortalı ve 3/4′ü işveren hissesi olmak üzere prime esas kazancın % 30′u idi) % 30 oranının dörtte biri sigortalı, dörtte üçü işveren hissesi olacak, bu primleri ödeme yükümlülüğü, yani işçiye ait primin kesilerek işveren hissesi de eklenmek suretiyle ödeme sorumluluğu önceki uygulamada olduğu gibi işverene ait olacaktır.

Sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan sigortalının iş kazası geçirmesi veya meslek hastalığına tutulması halinde, bu sigorta kollarından gerekli yardımlar ayrıca yapılacaktır. İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle maruz kalınan zararlar nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanması gibi.

Tarımsal faaliyetlerde çalışanlar hariç kendi adına ve hesabına bağımsız çalışmaya başlayanların sosyal güvenlik destek primleri, almakta oldukları aylıklarından kesilecek, Aylıklardan kesilecek sosyal güvenlik destek primi tutarı, 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren % 12, takip eden her yılın Ocak ayında bir puan artırılarak % 15′i geçmeyecek şekilde uygulanacak (Eski uygulama 1479 sayılı Kanun’a göre emekli olanlar için almakta oldukları aylığın % 10′u, diğer sosyal güvenlik kurumlarından aylık alanlar için 1479 sayılı Kanun’un 50. maddesine göre belirlenen 12. gelir basamağının % 10′u idi.), kesilecek olan bu tutar, kendi nam ve hesabına çalışmalarından dolayı emekli olanlarla ilgili yılın Ocak ayında ödenen en yüksek yaşlılık aylığından alınabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olamayacaktır.

Sosyal güvenlik destek primi ödenmiş veya bildirilmiş süreler 1479 ve 506 sayılı Kanun uygulamasında olduğu gibi, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim ödeme gün sayısına ilâve edilmeyecek, yersiz alınmadıkları sürece geri ödenmeyecek, toptan ödeme uygulamasına konu edilmeyecektir.

506 sayılı Kanun’a göre yaşlılık aylığı almakta iken, serbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenler hakkında da yukarıda açıklanan hususlarda doğrultusunda işlem yapılacaktır.

506 sayılı Kanun’a göre yaşlılık aylığı almakta iken serbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenlerin, sosyal yardım zammı dahil, almakta oldukları aylıklarından % 15 oranında sosyal güvenlik destek primi kesiliyordu.

Harp malulleri ile 12.04.1991 tarih ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 03.11.1980 tarih ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun’a göre aylıkları hesaplanarak ödenen veya asayiş ve güvenliğin sağlanması ile ilgili kanunlara göre vazife malullüğü aylığı almakta iken; 01.10.2008 tarihi itibarıyla çalışmaya devam edenler ile sonradan 5510 sayılı Kanun’a tabi çalışmaya başlayacaklar için sosyal güvenlik destek primi uygulanmayacak, bu kişilerden hizmet akdine tabi çalışmaya başlayanlar ile kendi nam ve hesabına çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmeyecek, 3713 sayılı Kanun’a göre aylık bağlanmış malûller ile aynı Kanun kapsamına giren olaylar sebebiyle vazife malûllüğü aylığı alan er ve erbaşların, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olmaları halinde de aylıkları kesilmeyecek, aylıkları kesilmeksizin 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında (eski ifade ile Emekli Sandığı Kanunu’na tabi bir işte) çalışanlar hakkında uzun vadeli sigorta kolları, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar (hizmet akdi ile bir işverene bağlı olarak ve kendi nam ve hesabına çalışanlar) hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanacak, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulananların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde, bu isteklerini Kuruma bildirdikleri tarihi takip eden ay başından itibaren, haklarında uzun vadeli sigorta kolları da uygulanacak, bu kapsamdakilerden ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmayacaktır.

5434 sayılı Kanun’a göre vazife malullüğü aylığı almakta iken 01.10.2008 tarihi itibarıyla hizmet akdi ile bir işverene bağlı olarak ve kendi nam ve hesabına çalışmaya devam edenler hakkında, 01.10.2008 tarihinden itibaren bir ay içinde yazılı talepleri doğrultusunda iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri ve uzun vadeli sigorta kolları veya sosyal güvenlik destek primine ait hükümleri uygulanacak, bunlardan uzun vadeli sigorta primi ödeyenlerin belirtilen süre içinde yazılı talepte bulunmamaları hâlinde ayrıca iş kazası meslek hastalığı hükümleri uygulanacak ancak sosyal güvenlik destek primi kesilmeyecektir. 01.10.2008 tarihinden önce iştirakçi olup, 01.10.2008 tarihinden sonra 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre vazife malullüğü aylığı bağlananlardan, hizmet akdi ile ve kendi nam ve hesabına çalışmaya başlayanlar hakkında da yazılı talepleri doğrultusunda işlem yapılacak, bu paragrafta belirtilen sigortalılardan da ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmayacaktır.

V- SONUÇ

5510 sayılı Kanun ile getirilen sgdp uygulamasını kısaca özetlemek gerekirse;

a- 01.10.2008 tarihinden sonra sigortalı olanlar için,

- Yaşlılık aylığı bağlananların, tarımsal faaliyet hariç yeniden çalışmaya başladıklarında aylıkları kesilecek, bu kişiler sadece kendi nam ve hesaplarına bağımsız olarak çalışmaya başlarlarsa sgdp ödeyerek, aylıkları kesilmeksizin çalışabileceklerdir. Bu kişilerden almakta oldukları aylıklarının % 15′i oranında sosyal güvenlik destek primi kesilecek, hizmet akdiyle bir işverenin emrinde veya kamu idarelerinde memur olarak çalışmaya başlamaları durumunda eski aylıklarını alarak çalışmaya devam etme hakları bulunmayacaktır.

- Daha önce SSK ve Bağ-Kur’dan emekli olduktan sonra, Emekli Sandığı Kanunu’na tabi bir işte çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmiyordu. Ancak reform sonrası bu durumda olanların aylıkları kesilecektir. Daha önce Emekli Sandığı Kanunu’na göre emekliye ayrılanların hizmet akdiyle çalışmaya başlamaları halinde aylıkları kesilmiyordu ancak reform sonrası burumda olanların aylıkları da kesilecektir.

b- 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı, iştirakçi olanlar için,

-Sosyal güvenlik destek primine tabi olma bakımından 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulanmasına devam edilecek, yani belirtilen tarih öncesinde sigortalı olanlar sgdp ödeyerek aylıkları kesilmeksizin çalışmalarını devam ettirebileceklerdir.

- Yaşlılık aylığı almakta iken hizmet akdiyle çalışmaya başlayanların prime esas kazançları üzerinden alınan sgdp oranı %30 dan % 31 ile % 36.5 arasında değişen oranlarda artırılacaktır.

- Yaşlılık aylığı almakta iken kendi nam ve hesabına çalışanlardan alınacak sgdp oranı, %10′dan kademeli olarak üç yıl içinde %15′e çıkarılacaktır.

- 506 sayılı Kanun’a göre yaşlılık aylığı almakta iken serbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenlerin, sosyal yardım zammı dahil, almakta oldukları aylıklarından alınan % 15 oranındaki sosyal güvenlik destek primi üç yıl boyunca % 15′den az olacaktır.

5510 sayılı Kanun’un söz konusu düzenlemelerinin, Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalı ve iştirakçi olanlara önemli bir etkisi bulunmasa da, ekonomik açıdan durumları arzulanan düzeyde olmayan emeklilerin, emeklilik sonrası çalışma ihtiyaçlarının bulunduğu dikkate alındığında, uygulamanın, emeklilerin kayıt dışı çalışmalarına sebep olabileceği, ancak emeklilik yaşının ileriki yıllarda artacağı dikkate alındığında ise söz konusu yaşlarda yeniden çalışma talebinin doğal olarak düşeceği ve bu bağlamda kayıt dışı istihdama olan etkisinin önemli oranda olmayacağı, hatta emeklilerin çalıştığı alanlarda genç nüfusun çalıştırılmak zorunda kalınması nedeniyle işsizlik ile mücadelede olumlu katkılarının olacağı, ayrıca sosyal güvenlik siteminin finansmanında yaşanan büyük sıkıntılar nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu’nun aktüaryel dengesine olumlu katkılarının olacağı düşüncesindeyiz.

———————————————————————————-

(1) 5510 sayılı Kanun’un farklı maddeleri farklı tarihlerde yürürlüğe girmiştir. 5510 sayılı Kanun’un uygulamaya konu 30. maddesinin yürürlüğe girme tarihi, kanunun ifadesi ile “2008 yılı Ekim ayı başı”dır. 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (b) Bendi Kapsamında Sigortalı Olanlar İle Hak Sahiplerinin Tahsis İşlemlerine İlişkin Tebliğ’de (28.09.2008 tarih 27011 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.) 30. maddede belirtilen yürürlük tarihi 2008 yılı Ekim ayı başı olarak belirtilmiştir.

(2) Sosyal Güvenlik Destek Primi

(3) 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) ve (b) Bendi Kapsamında Sigortalı Olanlar İle Hak Sahiplerinin Tahsis İşlemlerine İlişkin Tebliğ. (28.09.2008 tarih 27011 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)

Benzer Konular:

1. Yeni Sosyal güvenlik yasasında istege bağlı sigortalıların durumu
2. YENİ SOSYAL GÜVENLİK REHBERİ 1
3. Emeklilerin ödeyecegi sgdp?
4. yeni sosyal güvenlik
5. SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE UZLAŞMA