KANADA’DA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI

A- FEDERAL YASA

1. Patentler

• Patent, federal devlet tarafından Patent Yasasında (Patent Act) belirtilen kıstaslara uyan buluşlara verilmekte olup patent sahibinin buluşun başkaları tarafından üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını engellemesi amacıyla kullanılmaktadır.

• Patentler sadece belli buluşlara (makinalar, teknik süreçler vs.) verilmektedir.

• Bir buluşun patent alabilmesi için kullanışlı ve yenilikçi olması gerekmektedir. Buluşun patent başvurusu yapılmadan önce kamuya çeşitli yollarla ifşa edilmesi patent alınmasına engel olmaktadır. Ancak ifşa eylemi mucit ya da mucitten bilgi edinen bir kişi tarafından yapıldıysa ve başvuru ifşadan sonraki bir yıllık süre içinde gerçekleştirildiyse patent alımında engel bulunmamaktadır.

• Aynı buluş için birden fazla kişinin patent başvurusunda bulunması halinde başvuruyu önce yapmış olan mucitin patent hakkı bulunmaktadır.

• Kanada, Paris Sözleşmesi (Paris Convention) ile Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasını (General Agreement on Tariffs and Trade) imzalayan ülkeler arasındadır. Söz konusu sözleşme ve anlaşmayı imzalayan diğer ülkelerin herhangi birinde bir patentin verilmesi için yetkili mercilere başvuranlar, başvuru tarihinden itibaren on iki ay süreyle patent belgesi almak için Kanada’da başvuru yapma konusunda, rüçhan hakkından yararlanırlar.

• Kanada aynı zamanda NAFTA, Budapeşte Anlaşması (Budapest Treaty) ve Patent İşbirliği Anlaşmasını (Patent Co-operation Treaty/PCT) imzalayan ülkeler arasında yer almaktadır. Uluslararası bir PCT başvurusunda anlaşma gereği başvuran kişi Kanada ulusal sistemine dahil edilir.

• Patent başvurusunda buluş ayrıntılı olarak anlatılmalıdır. Buluşu daha önceki buluşlardan ayıran özellikler, buluşun getirdiği yenilik ortaya konmalıdır.

• Patent başvuruları Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisinin (Canada Intellectual Property Office) denetimine tabidir. Denetim başvurunun yapılmasından sonraki beş yıllık süre içerisinde gerçekleştirilmelidir. Sadece Kanada patent vekilleri patent başvurusu sahiplerini Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisi karşısında temsil edebilirler.

• Bir buluş, patent başvurusu ve patent devredilebilir ya da kullanmak isteyenlere lisansla verilebilir.

• 30 Eylül 1989 tarihinden sonra yapılmış patent başvuruları gerekli harçların ödenmesi suretiyle başvuru tarihinden sonraki 20 yıllık süre zarfında geçerli olmaktadır.

2. Ticari Marka

• Ticari marka bir kişinin/işletmenin mal ve hizmetlerinin diğerlerinden ayrılmasını

sağlayan kelime, sembol ya da şekildir.

• Ticari marka hakları, mal ve hizmetlerin Kanada’da kullanılması yoluyla ya da tescil yoluyla elde edilir. Kanada’da ticari markaların korunması için tescil zorunluluğu olmamasına rağmen korumayı Kanada çapında garanti altına almak için tescil ettirmek önemli bir husustur.

• Ticari markalar şu hususların olmadığı durumlarda tescil edilebilir:

– Hayatta olan ya da son 30 yıl içerisinde vefat etmiş bir kişinin adı ya da soyadı

olan markalar

– İngilizce veya Fransızca dilinde açık ya da dolaylı bir biçimde malın/hizmetin

vasıf veya kalitesini belirten; malın/hizmetin üretiminde çalışanlara ait karakteristik bilgi içeren; menşe belirten markalar ile bu hususlarda halkı yanıltacak markalar

-Mal/hizmet için İngilizce ya da Fransızca dillerinde kullanılan isim olan markalar

– Tescilli bir markaya ayırt edilemeyecek kadar benzer markalar

– Kullanılması yasak markalar

• Kanada, Paris Sözleşmesi (Paris Convention) ile Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasını (General Agreement on Tariffs and Trade) imzalayan ülkeler arasındadır. Aynı zamanda NAFTA anlaşması üyesidir. Ancak Nis Anlaşması (Nice Agreement), Madrid Protokolü (Madrid Protocol) ve Marka Kanunu Anlaşmasını (Trademark Law Treaty) imzalayan ülkelerden biri değildir.

• Kanada’da marka tescili Ticari Markalar Yasasına (Trade-marks Act) göre düzenlenmekte olup bir markanın tescil hakkı o markayı ilk kullanana ait olmaktadır.

• Marka tescil başvurusu, markanın menşe ülkesinde yapılmışsa ve bu ülke Paris Sözleşmesine ya da Dünya Ticaret Örgütüne üye ülkelerden biri ise ilk başvurunun yapıldığı tarihten itibaren altı ay içerisinde Kanada’da da marka tesciline başvurulması hususunda rüçhan hakkı doğar.

• Marka tescil başvuruları Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisi (Canada Intellectual Property Office) tarafından denetlenmektedir. Sadece Kanada marka vekilleri tescil başvurusu sahiplerini Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisi karşısında temsil edebilirler.

• Markanın, tescilli markanın ya da marka tescili başvurusunun markanın ayırt edici karakterinin değişmemesi koşulu ile devri mümkün bulunmaktadır.

• Tescilli marka 15 yılda bir sayısız defa yenilenebilmektedir.

3. Telif Hakları

• Kanada’da telif hakları, Telif Hakları Yasası (Copyright Act) ile düzenlenmektedir. Telif hakkı müzik, tiyatro, edebiyat ve başka sanat kollarında yaratılmış bir eserin üretilme, yayınlanma, sahneye konma, kamuya sergilenme vb. hususlarında tek hak sahibi olmayı sağlamaktadır. Telif hakkı bir düşünce, konsept ya da bilgiyi korumamaktadır.

• Kanada, Bern Sözleşmesi (Bern Convention), Telif Hakları Evrensel Sözleşmesi (Universal Copyright Convention) ve Roma Sözleşmesini (Rome Convention) imzalayan ülkeler arasında bulunmaktadır. Aynı zamanda Dünya Ticaret Örgütü üyesi olan Kanada, söz konusu sözleşmeleri imzalayan ülkeler ile DTÖ üyesi olan ülkelerin telif haklarını tanımaktadır.

• Kanada ayrıca Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı Telif Hakları Anlaşması (WIPO Copyright Treaty) ile İcralar ve Fonogramlar Sözleşmesi (WIPO Performances and Phonograms Treaty) ve NAFTA üyesidir.

• Telif haklarının tescil edilmesi zorunluluğu bulunmamakla birlikte tescil korumayı garanti altına almaktadır. Ayrıca Kanada’da © işaretinin kullanılması zorunlu olmasa da sık kullanılan bir pratiktir.

• Telif hakları devredilebilir ya da kullanmak isteyenlere lisansla verilebilir. Bu işlemlerin yazılı yapılması ve Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisine (Canada Intellectual Property Office) kaydettirilmesi gerekmektedir.

• Telif hakları genelde eserin yaratıcısının yaşam süresi boyunca ve bu süreden sonraki 50 yıl için geçerli olmaktadır. Ancak eser türüne göre farklı uygulamalar bulunmaktadır.

4. Endüstriyel Tasarım

• Kanada’da Endüstriyel Tasarım Yasası (Industrial Design Act) ile düzenlenen endüstriyel tasarım tescilleri faydalı bir ürünün estetik özelliklerini korumaktadır. Tasarımın tescillenebilir olması için orijinal bir şekil, biçim, doku veya süsleme içermesi gerekmektedir.

• Kanada, Paris Sözleşmesi (Paris Convention) ile Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasını (General Agreement on Tariffs and Trade) imzalayan ülkeler arasında olup aynı zamanda NAFTA üyesidir. Söz konusu sözleşme ve anlaşmayı imzalayan diğer ülkelerin herhangi birinde bir endüstriyel tasarım tescili için yetkili mercilere başvuranlar, başvuru tarihinden itibaren altı ay süreyle endüstriyel tasarım tescili almak için Kanada’da başvuru yapma konusunda, rüçhan hakkından yararlanırlar. Kanada’dan başvurularda ise ürünün satılmasından, tanıtılmasından sonraki bir yıllık süre içerisinde tescil için başvurulması gerekmektedir.

• Endüstriyel tasarım tescil başvuruları Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisi (Canada Intellectual

Property Office) tarafından incelenmektedir.

• Endüstriyel tasarım, tescilli endüstriyel tasarım ve tescil başvuruları devredilebilir ya da kullanmak isteyenlere lisansla verilebilir. Bu işlemlerin Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisine kaydettirilmesi gerekmektedir.

• Endüstriyel tasarımlar 5 yıllık bir süre için tescillenir. Bu sürenin sonunda bir defalığına mahsus olmak üzere 5 yıl daha yenilenebilir.

5. Diğer Önemli Haklar ve Yasalar

• Kişilik hakları: Kişilik hakları genel olarak eyalet yasaları ile düzenlenmektedir. Ancak Ticari Markalar Yasasında hayatta olan ya da son 30 yıl içerisinde vefat etmiş bir kişinin adı ya da soyadının marka olamayacağı ifade edilmektedir.

• Topografya: Entegre Devre Topografyaları Yasası (Integrated Circuit Topography Act) ile mikroçip ve yarı iletken çiplerde kullanılan elektronik devrelerin üç boyutlu dizilimini korumak mümkün bulunmaktadır.

• Bitki Yetiştiricileri: Kanada, Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Uluslararası Birliği (Union for the Protection of New Varieties of Plants) üyesi olup yeni bitki çeşitleri, Bitki Yetiştiricilerinin Hakları Yasası (Plant Breeders’ Rights Act) ile korunmaktadır.

• Alan adı: Kanada’da internet alan adı kayıtları kendi ülke kodu olan .ca ile yapılabilmektedir. Ancak .ca alan adının alınabilmesi için belli kıstaslara uymak gerekmekte olup Kanada Internet Kayıt Otoritesi (Canadian Internet Registry Authority) ile irtibata geçilmesi gerekmektedir.

• Federal Ceza Kanunu ticari marka taklidine karşı yaptırım uygulanmasını öngörmektedir.

B- EYALET YASALARI

• Aldatıcı hareketle haksız rekabet: Başka bir firmanın firma değerini düşüreceğini bilerek ya da değerin düşmesine sebep olacak şekilde müşterileri yanlış bilgilendiren, aldatıcı hareketle haksız rekabet gerçekleştiren kişilerin bu husustaki eylemleri yargı tarafından engellenebilmektedir. Bu tip davalarda davacının Kanada’da faaliyette bulunmasına gerek yoktur.

• İşletme isimleri: İşletmelerin resmi firma isimleri dışında kullandıkları diğer isimler eyalet yasaları tarafından düzenlenmektedir. Örneğin Ontario eyaletinde İşletme İsimleri Yasasına (Business Names Act) göre resmi firma ismi dışında bir isim kullanan (kişi, işletme sahibi adı) işletmelerin bu ismi kaydettirmeleri gerekmektedir.

• Kişilik hakları: British Columbia, Manitoba, Newfoundland, Quebec ve Saskatchewan eyaletlerinde kişilik haklarına ilişkin mevzuatlar yürülükte bulunmaktadır. Quebec dışındaki eyaletlerde geçerli olan medeni kanuna göre ise kişiler izinleri olmadan dahil edildikleri aktiviteleri yasaklama hakkına sahiptirler.

• Gizli bilgiler ve ticaret sırları: Gizli bilgi sahibi kişiler, bilginin ticari değeri olsun olmasın, bu bilgiyi bilen diğer kişilerden onu saklamalarını isteyebilir. Bu hak kişiler arasındaki anlaşmadan ya da ilişkinin doğasından kaynaklanan mahremiyet zorunluluğuna bağlıdır. Örneğin ortak girişimlerde elde edilen bilgiler bu kategoride yer alabilir.

• Lisans: Her tip fikri mülkiyet lisansla başkalarının kullanımına verilebilir. Lisans verilmeden önce herhangi bir merciden onay alınmasına gerek olmasa da bazı fikri mülkiyet türleri için Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisine (Canada Intellectual Property Office) kayıt zorunluluğu bulunmaktadır.

————————————————————————————————-

KAYNAK:

T.C. OTTAVA BÜYÜKELÇİLİĞİ

Ticaret Müşavirliği

DETAYLI BİLGİ İÇİN:

Kanada Fikri Mülkiyetler Ofisi: http://www.cipo.ic.gc.ca/eic/site/cipointernet-internetopic.nsf/eng/Home

Patent Yasası: http://laws.justice.gc.ca/en/P-4/index.html

Ticari Markalar Yasası: http://laws.justice.gc.ca/en/T-13/index.html

Telif Hakları Yasası: http://laws.justice.gc.ca/en/C-42/

Endüstriyel Tasarım Yasası: http://laws.justice.gc.ca/en/I-9/index.html

Entegre Devre Topografyaları Yasası: http://laws.justice.gc.ca/en/I-14.6/index.html