İnşaat muhasebesi uygulamaları

1- Genel Açıklama:Bu hesap, izleyen yıldan sonraki yıllarda indirim konusu yapılabilecek olan peşin ödenen vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır. Bilin­diği üzere, yıllara yaygın inşaat ve onarım işi yapanlara (kurumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden, istihkak sahiplerinin (yani inşaat firmaları­nın) gelir veya kurumlar vergilerine mahsuben (avans ya da malzeme olarak ödenenler dahil) % 3 oranında vergi kesintisi yapılmaktadır.

İnşaat ve onarım işinin başladığı yılda bitmesi durumunda, ödenen istihkaklardan %3 vergi kesintisi yapılmaz. Kesintinin yapılabilmesi için, inşaatın başladığı yıldan sonraki bir yılda bitmesi gerekmektedir. İnşaatın başladığı yıldan sonraki bir yılda bitip bitmeyeceği, sözleşmesinden anlaşılabilir. Sözleşmesine göre, yıllara yaygın olmayan ancak çeşitli nedenlerle (Örneğin geçici kabulün gecikmesi, süre uzatımı vb. nedenlerle), işin bir sonraki yıla yaygın olması durumunda, ödenen istihkakların tamamı üzerinden değil, bir sonraki yıla yaygın olduğu tarihten itibaren ödenen istihkaklardan vergi kesintisi yapılır.

Burada sözü edilen “yıllara yaygın olma” deyiminden bir yıllık yani 360 günlük sürenin anlaşılmaması gerekir. Süresi bir yıldan az dahi olsa, bazı inşaat ve onarım işleri yıllara yaygın olabilir. Örneğin, 15 Aralık 2004 tarihinde başlayan inşaat işinin, sözleşmesine göre 15 Temmuz 2005 tarihinde bitecek olması halinde, ilk bakışta “yedi aylık” bir inşaat işinin sözkonusu olduğu, bunun da bir yıldan az olduğu o nedenle de vergi kesintisi yapılmayacağı düşünülebilir. Oysa bu düşünce doğru değildir.

2004′de başlanılan bir inşaat işinin, 2005 yılında bitmesi işin başlangıcında yapılan “sözleşme” ile öngörülmüş olduğundan, ödenen ilk hakedişten itibaren vergi kesintisi yapılması gerekecektir.

İstihkaklardan kesilen vergiler, işin devamı süresince aktif­leştirilir. İşin bitiminde, beyan edilen ya da kurumlar vergisi matrahı üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.
2- Hesabın İşleyişi

a) % 3 Gelir (Stopaj) Vergisi Kesintisi Yapıldığında Kullanılan Hesap

% 3 gelir (stopaj) vergisi ve fonlar, tekdüzen hesap planında “29. DİĞER DURAN VARLIKLAR” grubunda “295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR” hesabında izlenmektedir.

Gelecek dönemden daha sonraki yıllarda indirim konusu yapılabilecek nitelikteki vergi ve fonlar ödendiğinde bu hesaba borç yazılır.
b) Dönem Sonunda Kullanılan Hesaplar

Dönem sonunda, yapılacak işlemler; yıllara yaygın inşaat ve onarma işinin gelecek yıla yaygın olup olmama durumuna göre değişmektedir.
ba) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin Devam Ediyor Olması

Bu durumda, “295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR” hesabında yer alan ve gelecek yılda da devam edecek olan işlerle ilgili % 3 gelir (stopaj) vergileri, 295 No.lu hesapta izlenmeye devam edecektir. Yani başka bir hesaba aktarma yapılması sözkonusu değildir. Ancak, ertesi yıl bitmesi sözkonusu olan inşaatlara ait kesilen vergilerin tutarı kadar 295 no.lu hesaptan 193 no.lu hesaba virman kaydı yapılmalıdır.

bb) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşinin O Yıl İçinde Bitmiş Olması

Bu durumda, “295 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR” hesabında yer alan ve o yıl içinde bitmiş olan işle ilgili olarak kesilen % 3 gelir (stopaj) vergisi, “193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR” hesabının borcuna aktarılacak, bu hesap da 371. No.lu “DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ” hesabının borcuna aktarılarak kapatılacaktır. Ancak, aktarılacak tutar “370 DÖNEM KARI VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜ­LÜK KARŞILIKLARI” hesabının tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır. 371 No.lu hesap da, 370 No.lu “DÖNEM KARI VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIKLARI” hesabının düzenleyici hesabı olarak bilançoda yer alır.
c) Hesabın İşleyişine İlişkin Örnekler

ca) % 3 Gelir (Stopaj) Vergisi Kesintisinin Yapıldığı Aşamaya İlişkin Kayıt (295 No.lu Hesabın İşleyişi)
ÖRNEK

Onur İnş. Ltd. Şti. yapımını üstlenmiş olduğu yıllara yaygın (A) inşaat işi nedeniyle 20.000 YTL istihkak ve 3.600 YTL KDV almıştır. Alınan istihkak, Halk Bankası’ndaki şirket hesabına yatırılmıştır.

——————— / ——————–

102 BANKALAR 22.850

102.01 Ticari Mev. Hesabı 22.850

102.01.03 Halk B. 22.850

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 150

740.01 (A) İnşaatı 150

740.01.05 Vergi, Resim ve Harçlar 150

740.01.05.01 Damga Vergisi

295 PEŞ. ÖDENEN VERGİLER VE FON. 600

295.01 Peş. Öd. %3 Stp. 600

295.01.01 (A) İnş. %3 Stopajı 600

350 (A) İNŞAAT HAKEDİŞ BEDELLERİ 20.000

391 HESAPLANAN KDV 3.600

391.01 Mal ve Hizmet Tes. İl. KDV 3.600

391.01.03 %18 Hes. KDV

(A) inşaatı nedeniyle alınan istihkaktan kesilen %3 gelir (stopaj) vergisi ve diğer kesintiler ile tahsil edilen KDV

——————— / ——————–

cb) Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı İle İlgili Olarak Dönem Sonunda Yapılacak Kayıt (295, 193, 370, 371 No.lu Hesapların İşleyişi)

Yukarıda da belirtildiği gibi, yıl içinde yapılan %3 gelir (stopaj) vergisine ilişkin kesintiler 295 no.lu hesaba kaydedilmektedir. Biten işlere ilişkin stopaj ise önce “193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR” hesabına aktarılacaktır. Bu hesapta yer alan vergi “371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER” hesabına aktarılacak buradan da “370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIKLARI” hesabı ile ilgilendirilmek suretiyle kapatılacaktır.
ÖRNEK

Onur Limited Şirketinin 2003 yılında üstlenmiş olduğu (A), (B) ve (C) inşaatlarından, (A) ve (C) inşaatları 2004 yılında bitmemiş olup 2005 yılında da devam edecek inşaat işleridir. Ancak (B) İnşaatı işi, 2004 yılı içerisinde geçici kabulü yapılması nedeniyle bitmiştir.

Söz konusu işlerden 2003 ve 2004 yıllarında kesilen gelir (stopaj) vergileri aşağıdaki gibidir.
İnşaat İşi

Gelir (Stopaj) Vergisi (YTL)
- (A) İnşaatı İşi

6.000
- (B) İnşaatı İşi

5.000
- (C) İnşaatı İşi

9.000
Toplam

20.000

Bu durumda, (B) inşaat işiyle ilgili olarak dönem sonunda yapılacak kayıtlar aşağıdaki gibi olacaktır.
- 295 No.lu Hesabın 193 ve 371 No.lu Hesaplara Aktarılması

——————— / ——————–

193 PEŞ. ÖD. VER. VE FONLAR 5.000

193.02 Peş. Öd. %3 Stopajlar 5.000

193.02.01 (B) İnş. Stopajı 5.000

295 PEŞ. ÖD. VER. VE FON. 5.000
295.01 Peş. Ödenen %3 Stopaj 5.000
295.01.02 (B) İnş. %3 Stp. 5.000

Biten (B) inşaat işinin %3 stopajın ilgili hesaba aktarılması

——————— / ——————–

371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN

VERGİ VE DİĞER YÜKÜML. 5.000

371.02 Peşin Ödenen Stopajlar 5.000

371.02.01 (B) İnş. %3 Stopajı 5.000

193 PEŞİN ÖD. VERG. VE FONL. 5.000
193.02 Peşin Öd. %3 Stopajlar 5.000
193.02.01 (B) İnş. %3 Stp. 5.000

Peşin ödenen verginin ilgili hesaba aktarılması

——————— / ——————–

İnşaat Muhasebesinde Özellik Taşıyan Hesaplar
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 175. ve mükerrer 257. maddelerinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak; tekdüzen hesap çerçevesi, hesap planı ve işleyişi, mali tabloların düzenlenmesi ve sunulması, mali tablolara ilişkin ilkeler konusunda yeni düzenlemeler yapılmıştır.

Maliye Bakanlığı’nca yayımlanan “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sıra No: 1″ ([1]) ile sözkonusu düzenlemeye ilişkin esaslar açıklanmıştır. Daha sonra da 2 Sıra No.lu Tebliğ ile, inşaat işlerini de kapsayan bazı açıklamalar yapılmıştır ([2]).

Tekdüzen hesap planı, genel anlamda belirlenmiş bir hesap planıdır. İnşaat işleriyle uğraşanlar için, özellikle yıllara yaygın inşaat işi yapanlar ve birden fazla inşaat işi olanlar yönünden bu hesap planının işleyişi bazı özellikler taşımaktadır.

Konuyla ilgili ayrıntılı açıklamalara aşağıdaki başlıkları tıklayarak ulaşabilirsiniz.

YILLARA YAYGIN İNŞAATLARDA % 3 STOPAJ VE BUNUNLA İLGİLİ MUHASEBE KAYITLARI

VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

İNŞAATLA İLGİLİ HARCAMA VE ÖDEMELERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE “HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HESABI”

350-358 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ HESABI

TAŞERONLARA (İKİNCİ DERECE MÜTEAHHİTLERE) YAPTIRILAN İŞLER VE BUNA İLİŞKİN ÖDEMELER

ORTAKLARDAN ALACAKLAR-ORTAKLARA BORÇLAR HESABI

GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

(ORTAK) MÜŞTEREK GENEL GİDERLERİN DAĞITIMI

ORTAK (MÜŞTEREK) AMORTİSMANLARIN DAĞITIMI

GEÇİCİ KABULDEN SONRA ORTAYA ÇIKAN GELİR VE GİDERLER

NAZIM HESAPLAR