Haftalık Çalışma Süresinden Daha Çok Çalışanların Ücret Hesabı Nasıl yapılır?

4857 sayılı İş Yasası’nın 41. maddesinde belirtildiği üzere, fazla çalışma, Kanun’da yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. Fazla Çalışma Ücreti, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir. Fazla Sürelerle Çalışma ise, Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.

İşyerinde haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlenmesi durumunda (örneğin 35, 40 saat gibi) çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar olan kısım fazla sürelerle çalışma olarak kabul edilecektir. Fazla sürelerle çalışmada her bir fazla sürelerle çalışma saati için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenecektir. İşçinin aylık brüt ücreti 30’a bölünüp günlük ücreti, günlük ücreti de 7,5 saate bölünerek saatlik ücreti bulunacak ve saatlik ücreti % 25 arttırılarak fazla sürelerle çalışma ücreti tahakkuk ve tediye edilecektir. % 25 oranı iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmesinde fazla olarak belirlenmiş ise yüksek olan oran hesaplamada dikkate alınacaktır. Altında belirlenen oran ise kabul edilmeyecektir. Zira söz konusu oran nispi emredici bir hüküm olup, altında belirlenecek bir oran emredici hükme aykırı olacağından geçerli olmayacaktır.

Çalışma yaşamında uygulayıcılar, işverenler ve diğer ilgililerden şu soru sorulabilir ; Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücretini hesaplarken işçinin haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlendiği durumlarda günlük brüt ücretini neden fiilen yaptığı günlük çalışma süresine değil de 7,5 saate bölerek saat başına düşen ücreti bulup hesaplama yapıyoruz? 4857 sayılı İş Yasası’nın fazla çalışma ücretini düzenleyen 41. madde hükümleri dikkate alındığında, yasanın haftalık çalışma süresinin 45 saati aşan çalışmaları fazla çalışma, işyerinde haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlenmesi durumunda altında belirlenen saatten 45 saate kadar olan kısmı ise fazla sürelerle çalışma olarak kabul etmesinin yanında, her iki çalışma saati için verilecek ücretin hesaplanmasında dikkate alınacak oranları farklı şekilde belirlemiştir.

Fazla sürelerle çalışmada her bir saat için verilecek ücretin normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödeneceğini hüküm altına almıştır. Yasa koyucu fazla sürelerle çalışmada hesaplamada dikkate alınacak oranı fazla çalışmaya göre daha az belirlemiştir. Yasa koyucunun bu düzenleme mantığına aykırı olarak haftalık 45 saatin altında çalışmanın olduğu işyerlerinde işçinin günlük brüt ücretinin 7,5 saate değil de fiilen çalıştığı günlük çalışma saatine bölünmesi durumunda fazla sürelerle çalışma için hesaplanacak ücret işveren aleyhine haksız ve adaletsiz bir şekilde yükselecek ve yasanın fazla sürelerle çalışma için öngördüğü düzenleme mantığına aykırı olacaktır. Fazla sürelerle çalışma ve fazla çalışma ücreti hesaplanması için yasada öngörülen “Normal Çalışma Saati” ifadesinden günlük 7,5 saatlik çalışma saati anlaşılmaktadır. Bu değerlendirme doğrultusunda fazla sürelerle çalışma ücretinin tahakkuk ve tediye edilmesi gerekmektedir.