DOĞRU BEYAN EDİLMEYEN İŞYERİ KİRA STOPAJINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR

Genel

Yıllık işyeri kira vergisi beyannamesini veren mal sahipleri beyan döneminde beklenmedik sürprizlerle karşılaşabilmektedirler.Bu yazımda mal sahibinin iş yeri kiracısı, kira  stopajlarını vergi dairesine doğru beyan etmediği durumlarda ne gibi sonuçların doğabileceği konusunu irdelemeye çalışacağım.

Konu ile ilgili araştırmaları incelemek istediğimde,her nedense bu konuya çok az değinilmiş veya üstü kapalı olarak geçilmiş bir konu olarak karşıma çıktı.Halbuki işyeri sahiplerinin yıllık  kira beyanlarını yaparken  karşılaştığı en büyük sorunlarında biri de , işyeri kira gelirlerindeki kesintilerin vergi dairesine doğru  olarak beyan edilip edilmediği konusudur. Doğal olarak  mal  sahibi İşyeri kira gelirlerini beyan ederken Banka hesabına yatan işyeri kira gelirlerini gayri safi tutarını vergi tekniğine göre hesaplayarak ,  kesinti yapılmış  stopajları da  ödenecek vergisine mahsup etmektedir.

Kira stopaj kesintilerinin yanlış beyan edilmesinin bir çok nedeni vardır.Çok sık karşılaştığımız konulardan biri de İşyeri kiracıları işyerini kiralarken kira stopajı hakkında bilgi sahibi olmamasıdır.Daha açık ifade ile kiracı ,kira stopajının mal sahibinin vergisine mahsuben yapılan bir işlem olduğunu bilmemektedir.İşin doğrusu Mal sahiplerinin de kiracıyla kontrat yaparken kiracıyı bu konuda doğru ve yeterli bir şekilde bilgi vermemesi de karşılaşılan diğer bir sorun. Başka bir neden de Kira stopaj oranlarının  yüksek olması (%20) kira maliyetlerini doğrudan  etkilemektedir.Bu açıdan kiracı, kira  stopajını kendisine sonradan yüklenen bir ek  maliyet unsuru  olduğunu düşünmektedir.Başlangıçta mal sahibi ile kiracı kira pazarlığını yaparken genlede bu konuya ya hiç değinmedikleri gibi kira kontratına herhangi  bir ibare de eklemezler. İlk etapta yaklaşım olarak mal sahibi sadece net kirayı düşünmektedir. Keza kiracı da mal sahibine ödeyeceği net kirayı tasavvur etmektedir.Kimsenin aklına %20 kira kesintisi gelmemektedir.Hal böyle olunca ileride %20 ek  kira maliyeti ile karşı karşıya kalan  kiracı yanlış beyan ve gerçek beyandan sapmalara yol açabilecek davranışlar sonucu  eksik beyanda bulunursa,Mal sahibi de yıllık işyeri kira beyanını verirken kesintileri ödenecek vergisine mahsup edeceğinden dolayi bir yanlışlıkla karşı karşıya kalacaktır.Vergi dairesi haklı olarak beyan edilmemiş bir kira stopajı ile ilgili mahsup ve iade taleplerini yerine getirmeyeceği gibi ortada sürüp giden bir belirsizlik  de doğacaktır.

Bazı İşyeri Kiracıları kira stopajı maliyetinden kaçınmak için gerçek kira kontratı üzerinden ya tahribat yaparak veya sahte bir kontrat düzenleyerek bağlı olduğu vergi dairesine verebilmektedirler. Bunun sonucu işyeri kiracısı hukuken sahtecilikten vergi usul kanununa göre ise cezai durumlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Özel şahıslar tarafından yapılan evrakta maddi sahtekarlık suçları TCK 342 de şu şekilde düzenlenmiştir.

“ Bir kimse resmen memur olmadığı halde 339 uncu maddede gösterilen suretlerle resmi bir varakada sahtekarlık yaparsa iki seneden sekiz seneye kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılır” hükmü yer almaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesinde, ticaret şirketleri ve maddede sayılan diğer gerçek ve tüzel kişilerin aynı Kanun’un 70 inci maddesinde yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden istihkak sahiplerinin Gelir Vergisine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur oldukları belirtilmiş, “vergi tevkifatında uygulanacak esaslar’ başlıklı 96 ncı maddesinde; vergi tevkifatının 94 üncü madde kapsamına giren nakden veya hesaben yapılan ödemelere uygulanacağı ve bu maddede geçen hesaben ödeme deyiminin vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade edeceğine değinilmiş, 97 nci maddenin 2574 sayılı Kanun’un 21 inci maddesiyle değişik 2 nci bendinde, 94 üncü maddede yazılı ödemelerden yapılan vergi tevkifatının, vergi kesenin kayıt ve hesaplarında ayrıca gösterileceği kurala bağlanmış ve 98 inci maddesinde de 94 üncü madde gereğince vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların bir ay içinde yaptıkları ödemeler ile bunlardan tevkif ettikleri vergileri ertesi ayın 20 nci günü akşamına kadar vergi dairesine bildirmeye mecbur oldukları hükmüne yer verilmiştir.

 

Vergi Usul Kanunumuzda(VUK) müteselsil(zincirleme) sorumluluk müessesi vardır.(VUK Md. 11) Ancak, yasa müteselsil sorumluluk uygulamasında usul ve esasları belirleme yetkisini Maliye Bakanlığına vermiştir. İşyeri kira ödemelerinde kiracının yüzde 20 oranında yaptığı vergi stopajını vergi dairesine ödememesi halinde, mal sahibinin de müteselsilen sorumlu olacağına dair bir düzenleme yapmamıştır. Bu nedenle kiracının mal sahibine ödediği işyeri kirasından kesmesine rağmen vergi dairesine ödemediği, gelir vergisi kesintisini mal sahibinden istemesi yasal değildir.Durum böyle olunca mal sahibi de nasıl olsa sorumluluğum yok dememeli.peki ne yapmalı?

Kanaatimce Mal sahibinin ödenmeyen veya eksik ödenen bir kira stopajında ileride doğacak hukuki itilaflardan sıyrılması için bir takım önlemler almalıdır.Bunlar;

1- Yılda en az bir kez İşyeri kiracısının vergi dairesine giderek stopajların doğru beyan edilip edilmediğini kontrol etmelidir.

2- Şayet Stopajlar doğru beyan edilmemişse; Kiracısına yazılı olarak (noterden olabilir) stopajların doğru beyan etmesi için ihtar etmelidir.

3- Yanlış yapılmış kira stopajı beyanları hakkında kiracının bağlı olduğu vergi dairesine evrak kayıt numaralı bir dilekçe ve ekinde kira kontratı,kiraların alındığına dair banka dekontlarının bir fotokopisi ile bildirmelidir.

4- Mal Sahibi kira kontratına bir madde ekleyerek her stopaj beyanı döneminde (aylık,3 aylık ) kiracısından bir belge isteyebilir.Doğru beyan edilmeyen kira stopajı için tahliye nedeni olarak kontrata yazabilir.

Sonuç

Mal sahibinin beyan edilmeyen bir kira stopajını yıllık kira beyanında mahsup ederken birtakım sorunlarla karşılaşacağı açıktır.Esas sorun; maliyenin gerçek sorumludan alamadığı kira stopajını mal sahibinin kira beyanında yaptığı mahsup ve iadelerin iptal edilme riskinin doğmuş olmasıdır.Bununla beraber geç işleyecek bürokratik işlemler ve boşa zaman kayıpları ile birlikte maddi külfetler de olacaktır.Özellikle Mal Sahiplerinin kontratlarını yaparken kira stopajını takip edeceklerine dair maddeyi yazmaları ,karşı tarafın doğru beyan vermesi için caydırıcı bir durum olabilir.Diğer yandan  stopaj maliye politikasında bir kontol mekanizması olark işlev yapmaktadır.Stopaj oranlarının düşürülmesi doğru beyan için bir önlem olabilir.