Kooperatif Nasıl Kurulur?

1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 1. mad. kooperatifçiliğin tanımı aşağıdaki gibi yapılmıştır.

“Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.”

Yukarıdaki tanımda da belirtildiği gibi kooperatifler kar amacı içinde olmadan ortaklarının ekonomik çıkarlarını korumak maksadı ile bireylerin ve tüzel kişilerin bir araya gelerek kurmuş oldukları kuruluşlardır. Buradan da anlaşıldığı üzere kooperatifler sadece bireylerin bir araya gelmesinden değil aynı zamanda tüzel kişilerin yani şirketlerin de şahıslarla bir araya gelmesinden oluşabilir.

Kooperatifler farklı amaçlar için kurulduğundan kooperatifleri çok çeşitli şekilde sınıflandırmak mümkündür. Ancak genel olarak kooperatifler faaliyet alanlarına göre aşağıdaki gibi sıralanabilir.

· Üretim Kooperatifleri: Aynı sınai ve tarımsal ürünleri üretmek ya da ortakların ürettikleri ürünleri değerlendirmek, ürünlerini gerçek değerleri ile satmak amacı ile kurulmuş kooperatif türleridir. Üç grupta toplanırlar.

· Tüketim Kooperatifleri: Tüketici durumundaki ortaklarının tüketim maddeleri ihtiyaçlarını daha ucuza ve daha iyi kalitede karşılamak için kurulmuş olan kooperatiflerdir.

· Kredi Kooperatifleri: Ortaklarının finansman ihtiyacını karşılamak amacını taşır.

· Konut ve İşyeri Yapı Kooperatifleri: Ortaklarının dayanışma ve işbirliği içerisinde konut ve işyeri gereksinimini karşılamak üzere kurulan bir kooperatif türüdür.

· Diğer Kooperatifler: Yukarıda sıralanan kooperatif türlerinin dışında kalan kooperatif çeşitleridir.

Kooperatifler en az 7 ortak tarafından imzalanan ana sözleşme ile kurulur.Kooperatif ana sözleşmesinde bulunması gerekli hususlar şunlardır:

a. Ana sözleşme onay tarihi,

b. Kooperatifin unvanı ve merkezi,

c. Kooperatifin amacı ve çalışma konuları,

d. Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar,

e. Ortakların pay tutarı ve kooperetif sermayesinin ödenme şekli, nakti sermayenin en az 1/4 ünün peşin ödenmesi,

f. Ortakların ayni sermaye koyup koymayacakları,

g. Kooperatifin yükümlülüklerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi,

h. Kooperatifin yönetici ve denetleyici organlarının görev, yetki ve sorumlulukları,

i. Kooperatifin temsiline ait hükümler,

j. Yıllık gelir gider farklarının hesaplama ve kullanım şekilleri,

k. Kurucuların adı, soyadı, iş ve konut adresleri.

A) KURULUŞ

1. Dilekçe (yetkililer tarafından imzalanmalı, ekindeki evrak dökümünü içermelidir. Vekaleten imzalanmış ise vekaletin aslı veya tasdikli sureti eklenmelidir.)

2. İlgili Bakanlık tarafından onaylanmış ana sözleşme kitapçığı (2 adet)

3. Bakanlık izin yazısı

4. Kurucuların fotoğraflı nüfus suretleri (noter veya muhtar onaylı – 3 nüsha) ve ikametgah

5. Yönetim kurulu üyelerinin kooperatif unvanı altında imza beyannameleri (1 adet)

6. Noter onaylı ana sözleşme özeti (2 nüsha)

7. Taahütname (yetkililer tarafından imzalanmış olmalıdır) 2 adet

8. Yetkililerce İmzalanması ve ortakların resimleri bulunmalıdır.

10.1.2003 Tarih 24984 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 24.01.2002 tarih 2002/5089 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince; 1163 sayılı kooperatifler kanununa tabi kooperatiflerde 1 ortaklar payının değeri 1.TL  ye yükseltilmiştir.

B) ANASÖZLEŞME DEĞİŞİKLİĞİ

1. Dilekçe (yetkililer tarafından imzalanmalı, ekindeki evrak dökümünü içermelidir. Vekaleten imzalanmış ise vekaletin aslı veya tasdikli sureti eklenmelidir)

2. Genel kurul tutanağı (2 nüsha noter onaylı)

3. Hazirun cetveli 2 nüsha

4. Bakanlık temsilcisi atama yazısı aslı

5. Tadil mukavelesi (2 nüsha)

6. Tadile ait bakanlık izin yazısı aslı.

C) GENEL KURUL

1. Dilekçe (yetkililer tarafından imzalanmalı, ekindeki evrak dökümünü içermelidir. Vekaleten imzalanmış ise vekaletin aslı veya tasdikli sureti eklenmelidir)

2. Genel kurul toplantı tutanağı (2 nüsha noter onaylı)

3. Hazirun cetveli 2 nüsha

4. Bakanlık temsilci atama yazısı aslı

5. Genel kurulda yönetim kurulu seçimi var ise

Görev taksimi ve kooperatifin temsil ve ilzamının ne şekilde olacağına dair noter onaylı yönetim kurulu kararı (2 nüsha)

Yetkililerin kooperatif unvanı altında düzenlenmiş imza beyannamesi (1 nüsha)

Yönetim kurulu üyelerinin nüfus cüzdan suretleri (noter veya muhtar onaylı – 1 nüsha)

Genel kurul ve yönetim kurulu kararında üyelerin adları kısaltılmadan yazılmalıdır.

Sicil gazetesi ilanında yaşanan güçlük nedeniyle genel kurul tutanağı okunaklı yazılmalıdır.

D) MERKEZİ BAŞKA BİR SİCİLİN GÖREV ALANINDA BULUNAN KOOPERATİF ŞUBESİNİN AÇILIŞI

1. Dilekçe (Kooperatif kaşesi ile yetkili tarafından imzalanmalı, ekindeki evrak dökümünü içermelidir)

2. Ana sözleşme, ana sözleşme değişikliklerine ilişkin tadil mukaveleleri, tadil mukavelelerinin kabul edildiği ve son yönetim kurulu seçimine ilişkin genel kurul tutanakları ile bunların ilan edildiği Türkiye Ticaret Sicili Gazetelerinin onaylı suretleri

3. Şube açılışına ilişkin 2 nüsha noter onaylı yönetim kurulu kararı. (bu kararda şubenin ticaret unvanı, açık adresi, temsilcileri ve temsil şekli açıkça belirtilecektir)

4. Şube temsilcilerinin şube unvanı altında düzenlenen imza beyannameleri ve noter veya muhtar onaylı nüfus cüzdan suretleri (1 nüsha)

5. Merkezin sicil memurluğundan sicil tüzüğünün 55. maddesine göre alınan belge

6. Taahhütname (yetkili tarafından imzalanmış olmalıdır)

E) MERKEZİ BAŞKA BİR SİCİLİN GÖREV ALANINDA BULUNAN KOOPERATİFİN ŞİRKETİN  MERKEZ NAKLİ

1. Dilekçe (Kooperatif kaşesi ile yetkili tarafından imzalanmalı, ekindeki evrak dökümünü içermelidir)

2. Merkezin bulunduğu sicil memurluğunca tescil edilen hususlara ait evrak ile bunların yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetelerinin onaylı suretleri

3. Genel kurul toplantı tutanağı (2 nüsha)

4. Bakanlık izin yazısı aslı

5. Tadil metni (2 nüsha)

6. Bakanlık temsilcisi atama yazısı aslı

7. Hazirun cetveli 2 adet

8. Eski sicil memurluğundan sicil tüzüğünün 47. maddesine göre alınan merkez nakli belgesi

9. Temsil yetkisine sahip olanların kooperatif unvanlı imza beyannamesi (1 nüsha)

10. Yetkililerce İmzalanması, ortakların resimleri bulunmalıdır)

11. Taahhütname (yetkili tarafından imzalanmış olmalıdır)

F) TASFİYEYE GİRİŞ

1. Dilekçe (yetkililer tarafından imzalanmalı, ekindeki evrak dökümünü içermelidir. Vekaleten imzalanmış ise vekaletin aslı veya tasdikli sureti eklenmelidir)

2. Genel kurul toplantı tutanağı (2 nüsha)

3. Hazirun cetveli 2 adet

4. Bakanlık temsilci atama yazısı aslı

5. Tasfiye Memurlarının tasfiye halinde ibaresi ile başlayan ünvan altında düzenlenmiş imza beyannamesi

Tasfiye girişinin tescili sonrasında Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde alacaklılara çağrıya ait ilanın yapılması gereklidir. Bu yapılmadığı takdirde tasfiye süresinin uzaması durumu ortaya çıkmaktadır.Memurluğumuzda bulunan ilan formları kaşe ve tasfiye memurunun imzası ile ilana verilmelidir.

Tasfiye işlemleri kooperatif merkezinden farklı bir adreste yürütülecek ise merkez bu adrese nakledilmelidir.

G) TASFİYE SONU

1. Dilekçe

2. Tasfiye sonuna ilişkin genel kurul toplantı tutanağı (2 nüsha)

3. Hazirun cetveli 2 adet

4. Bakanlık temsilci atama yazısı aslı

5. İ.İ.K’nun 44.maddesine istinaden düzenlenmiş mal beyanı (2 nüsha – kooperatif kaşesi ile tasfiye memuru tarafından imzalanmış olmalı)

Tasfiye bilançosunun kabulü ile tasfiye sonuna ait genel kurul alacaklıları 3.defa davetten itibaren 1 yıl sonra toplanabilir.
Tasfiye bilançosunun kabulü ile tasfiye soruna ait toplantıda evvelce yapılmayan olağan genel kurullar var ise bu dönemlerin de görüşülerek ibra edilmesi gerekmektedir.

H)KOOPERATİF TÜRLERİ VE ÖZELLİKLİ DURUMLARI

Kooperatif kuruluş ve anasözleşme değişikliğine ilişkin işlemler esas olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca yürütülmektedir. Ancak, yürütülen bu işlemlerden bazı tür kooperatiflerin kuruluş ve bunların belirli anasözleşme değişikliklerine izin verme işlemleri, Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerince yerine getirilmektedir.

Bugün, Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerince,

- Konut Yapı Kooperatifleri,

- Tüketim Kooperatifleri,

- Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri,

- Küçük Sanat Sitesi Yapı Kooperatifleri,

- Temin Tevzi Kooperatifleri,

- Üretim Pazarlama Kooperatifleri,

- Turizm Geliştirme Kooperatifleri,

- Toplu İşyeri Yapı Kooperatifleri,

- Yaş Sebze ve Meyve Kooperatifleri,

kurulabilmekte ve bu kooperatiflerin,

- Süre,

- Unvan,

- Merkez,

- Pay Miktarı ile,

- Ortaklıktan çıkarmaya ilişkin 14.maddenin 2. fıkrası,

- Ortaklık şartlarına ilişkin 10.maddenin 3.bendi,

- Ortakların şahsi sorumluluklarına ilişkin 20.madde,

- `Oy Hakkı ve Temsil` başlıklı 24.madde,

- `Oy Kullanmanın Şekli` başlıklı 35.madde değişiklikleri de İl Müdürlüklerince karşılanmaktadır.

Ayrıca;

- Konut Yapı Kooperatifi Örnek Anasözleşmesinin “Amaç ve Faaliyet Konuları” başlıklı 6’ncı maddesinde “İmar planı ve onaylı proje gereği fiili olarak kooperatif konutlarının altına ortaya çıkan dükkan ve işyerlerinin mülkiyetinin anasözleşmenin 61. ve 62. maddeleri çerçevesinde mevcut ortaklarına dağıtır” şeklinde,

- Yine Konut Yapı Kooperatifi Örnek Anasözleşmesinin “Ortaklık Şartları” başlıklı 10’uncu maddesinde “Kamu kurum ve kuruluşlarınca arsa tahsis edilmesi halinde, kooperatife arsa tahsis eden kamu kurum ve kuruluşlarının arsa tahsisine temel oluşturan özel yasa ve yönetmeliklerinde hükme bağlanan hak sahipliği koşullarını sağlamak” şeklinde,

- Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Örnek Anasözleşmenin “Amaç ve Faaliyet Konuları” başlıklı 6’ncı maddesinde “Kooperatifin amacı, ortaklarının taşıma hizmetlerini pazarlamak, bizzat taşımacılık yapmak ve yaptırmak, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu ve Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında faaliyetlerde bulunmak ve ortaklarının bu hizmetlerle ilgili ihtiyaçlarını karşılamaktır.”

- Yine Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifleri Örnek Anasözleşmenin “Ortaklık Şartları” başlıklı 10’uncu maddesinde “Kooperatife ortak olabilmek için aşağıdaki nitelik ve şartların varlığı gereklidir.

1 – Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek kişi veya kamu ya da özel hukuk tüzel kişisi olmak,

2 – Taşıyıcılık işi ile iştigal etmek,

3 – Kooperatifin amacına uygun motorlu aracı bulunmak,

4 – Taşıma işleri komisyonculuğu yapmamak,

5 – Aynı amaçlı başka bir motorlu taşıyıcılar kooperatifine ortak olmamak,

2’inci bende öngörülen nitelik, faaliyete devam edildiğine ilişkin vergi dairesinden alınacak belge ve taşımacılık işi ile iştigal edildiğini gösterir gerçek ve tüzel kişi tacirler için ticaret odası veya ticaret ve sanayi odası, esnaflar için ise ilgili esnaf odasından sağlanacak belge ile kanıtlanır.”

şeklinde hüküm eklenmesi ve değişiklik işlemleri de İl Müdürlüklerimizce yapılabilmektedir.

Diğer taraftan, yukarıda sıralanan kooperatif türlerinin dışında kalan kooperatiflerin kuruluş ve anasözleşme değişikliklerine izin verme işlemleri ile Tarım Satış, İşletme, Eğitim ve Kültür, Yayıncılık, Esnaf Sanatkar Kredi ve Kefalet, Deniz Taşıyıcılar, Tahmil ve Tahliye kooperatifleri ile tüm birlik ve merkez birliklerinin kuruluşları ve anasözleşmelerin diğer maddelerinde yapılmak istenilen değişiklikler ise doğrudan doğruya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğünce yürütülmektedir.

13.06.2010 tarih ve 27610 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5983 sayılı Kanun’un ile kooperatifler ile ilgili bazı hükümler değişmiştir.Bakınız..